کشف اماکن تاریخی استانبول را به راهنمای علی‌بابا بسپارید تا ناب‌ترین جاهای تاریخی استانبول را پیدا کنید.

از کلیسا تا مسجد، از ترسا تا مسلمان: زِیرِک

تاریخی که زیاد ورق نخورده است. به نظر ما، این عبارت برای توصیف منطقه زیرک (Zeyrek) گزینه مناسبی به نظر می‌آید. زیرک یکی از جاهای تاریخی استانبول است که در لا‌به‌لای خانه‌های مسکونی و کوچه‌های قدیمی پنهان شده.

اما به نظر ما، همین دلیل خوبی برای بازدید از زیرک است. این مکان را قبل از هر کسی، خودتان کشف کنید و جز اولین نفراتی باشید که آن را به دنیا معرفی می‌کنید و فهرست جاهای دیدنی استانبول را گسترش دهید.

حالا که تا آن‌جا رفته‌اید، بیایید یکی دیگر از جاهای تاریخی استانبول را ببینیم. در منطقه زیرک، مسجدی به همین اسم وجود دارد که فراز و نشیب‌های زیادی در طول تاریخ داشته و جالب است بدانید که مسجد زیرک بعد از ایاصوفیه، دومین مکان زیارتی بزرگ است.

مسجد زیرک چطور مسجد شد؟

بسیاری از مساجد تاریخی که در استانبول و ترکیه هستند، اصلا با هدف مسجد ساخته نشده بودند. این بناها قبل از سلطه عثمانی‌ها (در قرن 15)، معمولا کلیسا و یا خانقاه بودند. اما عثمانی‌ها بعد از فتحشان، اکثر آن‌ها را به مسجد تبدیل کردند.

در قرن 12 میلادی (دقیقا بین سال‌های 1118 تا 1124) ملکه مجارستان دستور داد که در استانبول کنونی یک کلیسا بسازند و اسم آن را «پانتوکراتور» (Pantokrator) گذاشت. این کلمه در لغت، معنی «خدای متعال» (Almighty) می‌دهد.

مسجد زیرک در حقیقت با کنار هم قرار گرفتن سه کلیسای مجزا درست شده است که هر کدام زیبایی‌های خودشان را دارند و به عنوان بخش مهمی از جاهای تاریخی استانبول، در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارند.

راستی…
شاید برای شما هم سوال باشد که چطور کلمه پانتوکراتور جای خودش را به زیرک داد. زیرک اسم یک محقق مذهبی بود که در این مسجد تحقیق و تدریس می‌کرد. عثمانی‌ها به خاطر احترامی که برای او قائل بودند، اسم مسجد را به «مسجد ملا زیرک» تغییر دادند.

آدرس محله و مسجد زیرک را می‌توانید به راحتی از روی نقشه پیدا کنید:

محله‌ای از جنس رنگین‌کمان: کوزگونجوک

تا حالا در یک رنگین‌کمان قدم زده‌اید؟ نه؟ اگر دوست دارید این حس را تجربه کنید، بیایید به یکی از رنگی‌ترین جاهای تاریخی استانبول برویم: محله کوزگونجوک. وارد این منطقه که بشوید خواهید دید که تاریخ، هر چقدر تلخ و شیرین، نمی‌تواند رنگ شادی و صلح را از حافظه مردم پاک کند.

چرا محله کوزگونجوک با بقیه جاهای تاریخی استانبول فرق می‌کند؟ این محله در حقیقت محل اجتماع قوم‌ها، دین‌ها و فرهنگ‌های گوناگون بوده و این تنوع را در آجر به آجر خانه‌های آن می‌توانید لمس کنید. کمی دقیق‌تر بخواهیم نگاه کنیم، اکثر ساکنین این محله در طول تاریخ، یهودی‌ها، ارمنی‌ها و یونانی‌ها بوده‌اند.

کنیسه‌ها و کلیساهایی که در سراسر این منطقه وجود دارند، گواهی بر این تعامل فرهنگی و مذهبی هستند. کنیسه محل عبادت یهودیان است.

دو خبر خوب برای تاریخ‌دوست‌ها! بسیاری از کنیسه‌های این منطقه بسته شده و یا به منطقه دیگری از شهر منتقل شده‌اند، اما یکی از این کنیسه‌ها هنوز هم به عنوان یکی از اصیل‌ترین جاهای تاریخی استانبول باز است و می‌توانید از آن بازدید کنید. اسم این کنیسه «بِت یاآکو» (Bet Ya’akov) است.

راستی ما در مجله علی بابا یک مقاله کامل درباره مساجد استانبول داریم، که بعد از خواندن این مقاله می‌توانید به سراغش بروید.

راستی…
کلمه «Ya’akov» در اصل یک اسم عبری است که همه ما بلدیم. همین اسم در فارسی و عربی به صورت «یعقوب» و در انگلیسی به صورت «جیکوب» (Jacob) نوشته می‌شود.

 خبر دوم هم این است که یکی از بزرگ‌ترین قبرستان‌های یهودی به اسم «قبرستان نقاش‌تپه» هم در منطقه کوزگونجوک قرار دارد. حالا می‌دانید که چرا این قبرستان یکی از جاهای تاریخی استانبول است؟ چون قدمت آن به قرن‌های 15 و 16 میلادی برمی‌گردد. اگر به این قبرستان بروید خواهید دید که نوشته‌های سنگ‌های قبرها هم به زبان عبری و هم به زبان لادینو نوشته شده‌اند.

راستی…
زبان لادینو ترکیبی از زبان‌های اسپانیایی، عبری، عربی و چند زبان دیگر است که در زمان قدیم استفاده می‌شد، اما امروزه تقریبا رو به انقراض است. اسم دیگرِ این زبان، «یهودی-اسپانیایی» است.

 یک مساله عجیب! یادتان باشد، گفتیم که محله کوزگونجوک جایی است که عقاید و فرهنگ‌های متنوع در کنار هم یک همزیستی مصالحت‌آمیز دارند. اما اسلام و بناهای اسلامی در این منطقه نبوده‌اند. یعنی می‌توان گفت که این منطقه مخصوص افرادی بود که مسلمان نبوده‌اند.

به همین دلیل، اولین مسجدی که در این منطقه ساخته شد همین 50 سال پیش بود.

راستی…
واژه «کوزگونجوک» از دو بخش تشکیل شده. در ترکی استانبولی، «کوزگون» (Kuzgun) به اکثر نژادهای کلاغ گفته می‌شود و پسوند cuk برای نشان دادن کوچکی به آخر اسم استفاده می‎شود. دقیقا مثل پسوند «ک» که به آخر کلمه «دختر» اضافه شده و کلمه «دخترک» را درست می‌کند.
حالا معنی کلمه کوزگونجوک را می‌توانید حدس بزنید؟ اگر جواب شما «کلاغ کوچک» یا «کلاغک» است، درست حدس زده‌اید.

اگر تصمیم گرفتید سری به این محله تاریخی استانبول بزنید، آدرس را از این نقشه ببینید:

تابستان گرم و کاخ سرد: بیلربیی

باز هم شاهی دیگر و باز هم کاخی دیگر. احتمالا خودتان می‌دانید که ترکیه کاخ‌ها و قصرهای زیادی دارد که هر کدام به نوعی نماد قدرت‌نمایی پادشاهان و سلطان‌ها بوده‌اند. این بار می‌خواهیم به یکی از این کاخ‌ها برویم که به عنوان یکی از جاهای تاریخی استانبول، داستان‌های زیادی را در بین دیوارهای خود نگه داشته است.

در قرن 19 (دقیقا بین سال‌های 1861 تا 1865) سلطان عبدالعزیز با خودش فکر کرد که پادشاهی‌اش همه چیز دارد به جز یک کاخ. کاخی که بتواند در گرمای سوزان تابستان، پناهگاه خنکی باشد. به همین دلیل دستور داد که کاخی برای او بسازند و در نهایتِ تواضع، اسمی عادی برای آن انتخاب کرد.

راستی…
کلمه Bey در ترکی استانبولی همان «بیگ» در فارسی است و معنی «آقا» یا «ارباب» می‌دهد. پس کلمه «بیلربیی» در اصل «بیگ‌لر بیگی» بوده و معنی «آقای آقایان» یا «ارباب اربابان» می‌دهد.

 البته کاخ بیلربیی فقط مخصوص سلطان عبدالعزیز نبود. زمانی که مهمان‌های خارجیِ مهم به کشور می‌آمدند، سلطان آن‌ها را راهی این عمارت تابستانی می‌کرد. زیبایی سنگ‌های استفاده شده در معماری این کاخ آن را به یکی از جهانی‌ترین دیدنی های ترکیه تبدیل کرده است.

راستی…
یکی از مهمان‌های مهم سلطان عبدالعزیز که در کاخ بیلربیی سکونت داشته، ناصرالدین شاه قاجار خودمان است.

یک دانستی جالب! یکی از سلطان‌های ترکیه به اسم سلطان عبدالحمید دوم به مدت شش سال در کاخ بیلربیی زندانی بود و برای این که حوصله‌اش سر نرود، شروع می‌کند به ساختن اشیای چوبی. امروزه بعضی از این اشیا هنوز هم در کاخ هستند و می‌توانید آن‌ها را ببینید. برای مثال، صندلی‌های چوبی که در سالن ناهار خوری این کاخ هستند، به دست همین سلطانِ محبوس ساخته شده‌اند.

باز هم دوست دارید در مورد فضای داخلی کاخ بیلربیی و بقیه کاخ‌های شاهانه استانبول بخوانید؟ پس سری به مقاله زیبای «قدم به قدم در پادشاهی‌های استانبول» بزنید تا اطلاعات‌تان در مورد جاهای تاریخی ترکیه کامل شود.

آدرس کاخ بیلربیی را روی نقشه برای شما گذاشته‌ایم:

جاهای دیدنی استانبول را نخوانید، بلکه ببینید

همانطور که قبلا هم گفتیم، این فهرست از «جاهای تاریخی استانبول» با بقیه فهرست‌های علی‌بابا کمی فرق دارد. فرقش هم این است که این اماکن تاریخی را خیلی‌ها هنوز نرفته و نشنیده‌اند. اگر با یک تور چند روزه استانبول به این شهر رفتید، ترجیح می‌دادید که این جاهای تاریخی را ببینید یا جاهایی بروید که همه رفته‌اند؟

اگر بعد از سفر به این جاهای دیدنی ترکیه تجربه نابی به دست آوردید، برای ما هم تعریف کنید تا شما هم در راهنماهای سفر معروف علی‌بابا سهمی داشته باشید.